ग्राहक हित -मध आणि मधाचे जमणे

"रुक्षा वम्यतिसारघ्नि च्छेदनी *मधुशर्करा । 

तृष्णासृक् पित्तदाहेषु प्रशस्ता: सर्वशर्करा: ।। "

(27 अध्याय “अन्नपानविधी (श्लोक 242 )

चरक संहितेत म्हंटले आहे मधापासून निर्मित साखर उल्टी आणि अतिसार  थांबवणारी, कफ रोग दूर करणारी आणि रक्त पित्त आणि दाह शमन करणारी आहे.  

*मधु शर्करा म्हणजे जमलेले मध.

आपल्या देशात स्थानीय विक्रेता सुरुवातीपासून नकली मध ग्राहकांना विकत आलेले आहे. स्वाभाविकच आहे त्यामुळे ग्राहक शुद्ध मधाला मिलावटी मध समजू लागले आहे. नुकतीच घटना घ्या १०च्या  शिक्या बाबत  आवई उठविल्या गेल्या. लोकांनी खरे सिक्के घेणे बंद केले. आपण अफवाह वर विश्वास ठेवणारे ग्राहक. देशातील सर्व ब्रांडेड कंपन्यांचे मध हे शुद्धच असते. वेल्यू एडिशन साठी काही मिसळले असेल तर ते बाटलीवर लिहिलेले असेल. कधी काही मानवीय लापरवाही चूक झाली तर त्या निर्मात्याला भुर्दंड हि भोगावा लागतो. बाजारातून वस्तू परत हि मागवावी लागते. प्रत्येक निर्माताचा उत्पादन खर्च व नफा घेण्याचे प्रमाण, पकेजिंग (प्लास्टिक किंवा काचेची बाटली) वेग-वेगळे असते. त्या मुळे २५० ग्राम मधाची किंमत ७० ते १५० रुपये राहू शकते.  वेल्यू एडिशन केलेले मध आणखीन महाग राहू शकते.

गेल्यावर्षी पासून प्रचार माध्यमात एका स्वदेशी कंपनीचे जमलेले मध दाखवून ते नकली आहे हा दुष्प्रचार जोरदार सुरु आहे. अनेक शिकलेल्या लोकांना हि जमणारे मध म्हणजे नकली असे वाटू लागले आहे.

 

त्या स्वदेशी कंपनीचा उत्पादन खर्च अन्य कंपन्यांपेक्षा कमी आहे आणि त्यांच्या स्वस्तात मध विकण्याचा उद्देश्य जास्तीसजास्त लोकांनी मधाचा उपयोग करावा. पण अचानक युट्युब वर त्या कंपनीच्या मधाच्या बाटलीत जमलेले मध दाखवून ते नकली आहे असे विडीयो मोठ्या प्रमाणात येऊ लागले. या मागे कुणाचे षडयंत्र आहे, हा वेगळा विषय आहे. पण आपल्यातील अधिकांश ग्राहक हि अफवाह वर विश्वास ठेवणारे. शुद्ध मध त्यांना मिलावटी वाटू लागणे स्वाभाविक आहे. यामुळे सर्वच निर्मात्यांच्या ब्रांडेड मधाला ग्राहक अविश्वासाने पाहू लागले.

  

मध जमण्याचे मुख्य कारण आहे, मधामध्ये असलेली ग्लुकोज आणि फ्रुक्टोज नावाची साखर. मधमाश्यांनी ज्या फुलांपासून मध निर्मिती केली आहे त्यांत ग्लुकोज जास्त असेल तर ते मध जमणारच. आपल्या देशात अधिकांश मध तेलबियांच्या फुलांपासून निर्मित होते. ह्या मधामध्ये गुल्कोज जास्त असल्यामुळे हे मध जमणारच. शिवाय मोठे कृषी फार्म नसल्याने विभिन्न फुलांचा रस प्रत्येक मधात असतोच. 

मधात एन्टी ओक्सिडेंट, एन्जाइम ,विटामिन ,एन्टी एजिंग गुणधर्म इत्यादी गुणकारी पदार्थ असतात. जे शरीराला रोगांपासून वाचविण्याचे कार्य करतात. मध जमू नये म्हणून काही कंपन्या मधला प्रोस्सेस करताना ४५ सेल्सिअस वर मध गरम करून थंड करतात (pasteurization). ४५ सेल्सिअस वर मध गरम केल्यावर त्यातली सर्व औषधी  तत्व हि नष्ट होतात आणि मधाचा जमण्याचा गुण हि नष्ट होतो.  म्हणून उन्हाळ्यात मधाला गरम जागी ठेऊ नये. बाकी ह्या न जमणार्या मधात आणि साखरीच्या  शरबतात काहीच फरक नाही.

मधाचे जमणे हि नैसर्गिक प्रक्रिया आहे. जमलेल्या अवस्थेत मधाचे सर्व औषधीय गुण सुरक्षित राहतात. जमलेल्या मधाला पोळी सोबत किंवा ब्रेड मध्ये जाम सारखे लाऊन खा आणि स्वस्थ रहा.