Sunday, February 22, 2015

दिल्लीचा पुस्तक मेळावा


दिल्लीत आजकाल प्रगती मैदानात पुस्तक मेळावा लागला आहे. काल शनिवारी प पुस्तक मेळा पाहायला गेलो.  जाताना कॅमेरा  घेऊन गेलो. पण कॅमेऱ्याची बेट्री चार्ज आहे कि नाही हे पाहायला विसरलो. काही फोटो काढताच लक्षात आले, बेट्री  संपली आहे. तरी ही १५-१६ फोटो काढता आले होते. एक गोष्ट चांगली झाली पहिल्यांदा ज्या हाल मध्ये गेलो इतर पुस्तक  विक्रेतांबरोबर, धार्मिक पुस्तक विक्रेत्यांचे ही स्टाल होते. एक  सर्वात जास्त भीड ही गीराप्रेसच्या स्टाल वर होती. गीता प्रेस फार कमी किमतीत धार्मिक पुस्तकांची विक्री करतो. मी ही तेथून वाल्मिकी रामायण खरेदी केली.


२. आशाराम बापूंचे शिष्य 'गर्व से कहो, हम बापू के शिष्य है', बापूंचे साहित्य विकत होते. एक शिष्य लोकांना आशाराम बापूंवर लावलेल्या  आरोपां संबंधित पुस्तक वाटत होती...




३. हिंदू संकृती रक्षक म्हणविणारे 'सनातनचे' पुस्तके ही विक्रीला होती.





४. स्वस्तात मिळणाऱ्या पुस्तकांवर लोक तुटून पडले होते. अर्थातच पुस्तके आंग्ल भाषेत होती.






५. एका शाळेची लहान मुलेही पुस्तक मेळावा पाहायला आली होती.







 


६.  डाव्या विचारधारेचे पुस्तक विक्रेता ही होते,दुनिया के मजदूरों एक हों, अजूनही आशा आहे.




७.   जिथे शिक्षित लोक पुस्तक मेळावा पाहायला येतात, तिथे या पुस्तकांची भारी विक्री होत होती...




८.  प्रतीयोगीतांची तैयारी- किती तरी स्टाल होते, प्रतियोगिता दर्पण पासून ....


९.  श्री नरेंद्र  मोदी,  स्वर्गीय श्री खुशवंत सिंह आणि भगवान बुद्ध







११. पुस्तके पाहताना


१२.  विश्रांती






मिक्स परांठा- गाजर+ वाटाणे+ चुकुंदर (बीट)


हिवाळ्यात भाजी बाजारात गाजर आणि वाटाणे भरपूर असतात. गाजर आणि वाटण्याची कोरडी भाजी मस्तच लागते.  पण गेल्या रविवारी सौ. ने विचारले. गाजर,मटर (वाटाणे) घालून उपमा करू का? मी म्हणालो, उपम्याच्या जागी यांचे परांठे केले तर कसे लागतील. सौ.ला ही कल्पना आवडली. 

साहित्य: गाजर  २५० ग्रम, मटार (वाटाणे) १ वाटी,   चुकुंदर(बीट) १ मोठे, हळद, हिरवी मिरची २, लसूण, अदरक,  तिखट २ चमचे (चवीनुसार), गरम मसाला (१ चमचा), कसूरी मेथी (२ चमचे)  शिवाय कणिक (किती परांठे बनवायचे, याचा अंदाज घेऊन (आम्ही दिल्लीकर परांठ्यात भरपूर मिश्रण भरतो, मुंबईकर बहुतेक कमी भरतात) मळून घ्यावी. शुद्ध गायीचे तूप किंवा लोणी  पराठ्यांवर लावण्या साठी. अदरक, लसूण, हिरवी मिरचीचे पेस्ट करून घ्यावे.  मीठ चवीनुसार.

कृती:  गाजर आणि बीट  किसून घेणे, मटार मिक्सर मधून वाटून घेणे. मिश्रण एका ताटात काढून त्यात  हळद , तिखट, गरम मसाला, कसूरीमेथी, गरम मसाला मिसळावे.  कसूरी मेथीचा ही  एक वेगळा स्वाद येतो. (घरात कोथिंबीर नसेल तरी ही त्या एवजी कसूरी मेथी वापरता येते).  मीठ सर्वात शेवटी अर्थात परांठे बनविण्याच्या वेळी टाकावे. कणकीची परी लाटून त्यात मिश्रण भरून परांठा गोल आकारात लाटून घ्या.  तव्यावर पराठा भाजून घ्या (बिना तेल आणि तूप  वापरता). गरमागरम परांठा सर्व करताना त्यावर लोणी किंवा तूप घाला. अत्यंत स्वादिष्ट  लागेल. ज्यांना तेल आणि तूप टाकून परांठा खरपूस भाजायचा असेल ते तसे करू शकतात. (अस्मादिकांना तेल/ तूप कमी खाण्यास सांगितले आहे, काय करणार)

गरमागरम परांठा त्यावर गायीचे तूप, हिरवी चटणी, टमाटो साॅस व काळी मिरी टाकलेल्या दही सोबत  परांठा खायला मिळाला.  हा मिश्र परांठ खाताना खरंच  मजा आली. 









  पौष्टिक पदार्थ (१) बीटच्या पुऱ्या आणि बटाट्याची भाजी.


Wednesday, February 18, 2015

अथ: केस कथा


कालच बसमध्ये एका टकल्याची डोक्यावर लावलेली विग खाली पडली. त्याच्या डोक्यावरचे टक्कल पाहून काहीना हसू आले अर्थात त्यात मी ही होतो.  तो माणूस रागाने पाहत, पुढच्याच  बस स्थानकावर खाली उतरला.  साहजिकच आहे, कुणालाही टकल्या म्हंटलेले  आवडत नाही.  एका लग्नात, लग्न लावणारे गुरुजी टकले होते, लहान पोरांनी अक्षता त्यांच्या टकल्या डोक्याला नेम मारून फेकल्या. मुलांवर खेसकण्या शिवाय ते काही ही करू शकले नाही. बहुधा प्रत्येक लग्नात त्यांना हे भोगावेच लागत असेल. मुलांच्या खोड्या थांबविणे कुणालाच शक्य नसते आणि लोकांचे तोंड ही बंद करता येत नाही. काही पुरुष विग घालतात, पण  विग डोक्यावरून पडली तर, फजिती होते.  आजकाल केसांचे रोपण ही होते, पण त्यासाठी कमीत कमी एक लक्ष रोकडा तरी खिश्यात पाहिजे. शिवाय ते केंस खर्या सारखे चमकदार वाटत नाही.  शेवटी एकच उपाय उरतो, डोक्यावर केसांचे जंगल उगवा.  

मजबूत, लांबसडक केस  तर स्त्रियांच्या सौंदर्याची निशाणी. नाजुक सुंदर राजकुमारी पण तिचे केस मात्र लांबसडक व दोरखंडा सारखे मजबूत. परीकथेतील राजकुमार तिचे  मजबूत   केस  पकडून  किल्यात  चढायचा. कुणाला कळायचे ही नाही. दुसर्या राजकुमारीना निश्चितच तिच्या केसांचा हेवा वाटत असेल. एकदा एका सन्यासिनीचा फोटो बघितला होतो. तिच्या लांब केसानीच तिचे संपूर्ण शरीर झाकलेले होते, तिला अन्य वस्त्र परिधान करण्याची गरज वाटत नव्हती. 

स्त्री असो व पुरुष केसांसाठी लोक काहीही करायला  तैयार असतात.  शिकाकाई, अंड्याची जर्दी, आणि अधिकांश लोक 'मजबूत और घने बालोंका राज' चे विज्ञापने पाहून  शेम्पू आणि तेल वापरतात. बाजारात विदेशी कंपन्यापासून ते बाबा रामदेवांचे नैसर्गिक स्वदेशी शेम्पू  ही बाजारात  आहे. कुठे सुपर स्टार 'अभिताभ बच्चन' थंडा थंडा कूल कूल नवरत्न तेल विकतो. तर कुठे  हिरोईन  आल क्लिअर विकते.


दिल्लीच्या संग्रहालयात, मुगल आणि राजपूत कालीन चित्रे पाहत असताना, एक बाब लक्षात आली.चित्रातल्या अधिकांश स्त्रियांचे केस लांबसडक आणि मजबूत होते. स्त्रियांच्या पुरातन मूर्तींचे केस ही लांबसडक होते. मनात एक प्रश्न घोळू लागला, आज केसांसाठी स्त्रिया तेल, शेम्पू इत्यादी वापरतात, जुन्या काळी काय वापरत वापरात असतील, सहज वाचता वाचता अथर्ववेदात एक कथा सापडली. 

वीतहव्य नावाचे एक महर्षि होते. त्यांची एक मुलगी होती. ती त्यांना अत्यंत प्रिय होती. आपली मुलगी सुंदर दिसावी असे सर्व माता-पितांना वाटते. पण तिच्या केसांची वाढ कमी होती. काळजी पोटी महर्षि वीतहव्य, मुनी कृष्णकेश यांच्या निवासस्थानी गेले. आपली समस्या त्यांच्या पुढे ठेवली.  मुनी कृष्णकेश यांनी नितत्नी नावाची औषधी गुणांनी युक्त वनस्पती महर्षि वीतहव्य यांना दिली.  ह्या वनस्पतीच्या उपयोगाने केस शीघ्र वाढतात असा शोध महर्षि जमदग्नी यांनी लावला होता.  निश्चितच या औषधी गुणांनी युक्त वनस्पतीच्या उपयोगाने महर्षि वीतहव्य यांच्या मुलीचे केस लांबसडक आणि सदृढ झाले असतील. म्हणूनच त्यांनी आभार व्यक्त करण्या साठी  नितत्नी वनस्पतीला देवता मानून तिची स्तुती केली. (आजच्या भाषेत म्हणाल तर तिचे विज्ञापन केले)  या केसवर्धक वनस्पतीला  वेदांमध्ये स्थान मिळाले.  (अथर्ववेद ८/१३७/१-३)


दृंह मूलमाग्रं यच्छ वि मध्यं यामयौषधे I
केश नडाइववर्धन्तां शीर्ष्णस्ते असिता: पर II
(अथर्ववेद ८/१३७/३)

हे औषधे तो केसांच्या अग्र भाग लांब, मध्यभाग  सुस्थिर  आणि  केसांच्या  जडानां मजबूत कर.  नदी काठच्या  नड  वनस्पती प्रमाणे केस ही  शीघ्र  वाढो .

नड: (नदी काठी वाढणारी वनस्पती (बहुतेक एक प्रकारचे तृण/वेत) - उपयोग नाव टोकरी बनविण्यात किंवा लहान नौका बनविण्यासाठी वापर होत असे)

 

Monday, February 16, 2015

१४ फरवरी (प्रेम दिन) - दोन क्षणिका


प्रेमाच्या दिवशी अर्थात (आंग्ल भाषेतील वेलेन्टाईन डे) कार्यालायातून सांयकाळी ५च्या सुमारास बाहेर पडलो, राजपथावर अक्षरश: प्रेमी जोडपे हातात हात घालून फिरत होते.  या प्रकरणांचा अंत काय होईल,   विचार करताना सुचलेल्या दोन क्षणिका

तिच्या साठी सर्व सोडले, पण तिने ....

गुलाबी काटा 
ह्रदयी डसला.
जीव भौंऱ्याचा 
नाहक गेला. 

बहुतेक मुलींच्या नशिबी ....

रस पिउनी 
भौंरा उडाला.
कळीच्या नशिबी 
विरह वेदना.

Wednesday, February 11, 2015

भाज्यांचे लोणचे


दिल्लीत फेब्रुवारी महिना सुरु होताच वादळ आणि धुक्याचे राज्य संपते. सूर्याचे तेज जाणवू लागते. या मौसमात बाजारात भाज्याही  भरपूर असतात. भाज्यांचे लोणचे घालण्यासाठी हा मौसम आदर्शाच. दरवर्षी सौ. या मौसमात भाज्याचे लोणचे एक-दोनदा तरी घालतेच. गेल्या रविवारी भाज्यांचे लोणचे घातले होते. त्याचीच कृती.

साहित्य:

भाज्या: फुलगोबी १किलो ,गाजर१/२किलो ,शलजम १/२किलो, अदरक १०० ग्रम, लहसून १०० ग्रम

मसाले:  सौंप (बडीशेप) ( २ चमचे) , मेथी दाणे (१ चमचा),  हिंग १/४ चमचे, मोहरीची डाळ १ वाटी, तिखट १/२ वाटी, हळद १/४ वाटी, काळी मिरी ५-६ दाणे,  तेल १ वाटी, सिरका १ वाटी, गुड १/2 वाटी. मीठ  आवश्यकतेनुसार.



कृती:

प्रथम गोबी,गाजर आणि शलजम या तिन्ही भाज्यांचे एकसारखे तुकडे करून घ्या.एका भांड्यात पाणी गरम करायला ठेवा. एक उकळी आल्यावर पाण्यात १ चमचा हळद टाकून त्यात चिरलेल्या भाज्या टाकाव्यात. तीन ते चार मिनिटांनी  गॅस बंद करून सर्व  भाज्या एका मलमलच्या कपड्यावर किंवा साडीवर पसरून वाळायला घाला. तीन चार तासात भाज्या वाळतील (अर्थात ओलसरपणा निघून जाईल).  अदरक किसून घ्या आणि लहसून बारीक वाटून घ्या. 

आता कढई गॅस वर ठेवा. 1 चमचा तेलात सौंप आणि मेथी दाने परतून घ्या. मग पुन्हा २ चमचे तेल टाकून अदरक आणि लहसून परतून घ्या.  त्या नंतर वाचलेले तेल   कढईत टाकून तेल गरम झाल्यावर  काळी मिरी टाका  (तेल गरम झाले कि नाही कळण्यासाठी). नंतर  गॅस बंद करा. एका भांड्यात सिरका व गुड घालून उकळायला ठेवा. गुड  विरघळल्या वर गॅसबंद करा.

एका परातीत किंवा भांड्यात  सर्व मसाला अर्थात - परतलेले अदरक, लहसून, सौंप (बडीशेप), मेथी दाणे व तिखट, हळद, मेथी दाणे, मीठ   व्यवस्थित मिसळून घ्या. नंतर गरम तेल मसाल्यावर टाका. मिश्रण थंड झाल्यावर त्यात गुड आणि सिरक्याचे मिश्रण मिसला. मसाला थंड झाल्यावर सर्व  वाळलेल्या  भाज्या मिसळा.








हे लोणचे १०-१२  दिवस आरामात टिकते.

कांजी / काळ्या गाजरापासून बनविलेले पेय
http://vivekpatait.blogspot.in/2014/01/blog-post_19.html

 

Sunday, February 8, 2015

वैदिक काळातील वीरांगना


ऋग्वेद वाचीत असताना, एका अनाम वीरांगनेने गाजवलेल्या  पराक्रमाची गाथा सापडली. या अनाम वीरांगनाचे नाव कुणाला ही  ठाऊक नाही.  तिची ओळख तिच्या पतीच्या नावानेच.

वैदिक काळात गायी  हेच धन.  गौधन पळविण्या साठी शत्रू किंवा दस्यू नेहमीच आक्रमण करायचे. आर्य आणि अनार्य दस्युनीं मिळून गौ धन चोरण्यासाठी आक्रमण केले. गौधन पुन्हा मिळविण्यासाठी सेनापती मुद्‌गल याने शत्रूवर आक्रमण करण्याचा निश्चय केला. त्याची पत्नी मुद्गलानी ही त्याच्या सोबत शत्रूचा सामना करण्यासाठी रणांगणावर अवतरली.  तिने एका पुष्ट बैलाला रथाच्या जुव्याला बांधले.  जोरदार आरोळी ठोकत तिने तुफान वेगाने रथ हाकला. सैन्य ही युद्धघोष तिच्या मागे निघाले.  वार्याने तिचा पदर उडत होता, तरी ही तिथे लक्ष न देता केवळ शत्रूचा पराभव, हाच उद्देश्य ध्यानात ठेऊन तिने  रणांगणावर वर रथ चौफेर उधळला. एका रथी प्रमाणे युद्ध करून तिने हजारो शत्रू सैनिकांचा पडाव केला. युद्धात जय मिळवून दिला.  गौधन ही पुन्हा परत मिळाले.  मुद्‌गलानीच्या नेतृत्व आणि पराक्रमा मुळे विजय मिळाला, सर्वांनी तिचे कौतुक केले. त्या वेळच्या इतिहासकार अर्थात मंत्रदृष्टा ऋषीनीं  वीरांगना मुद्‌गलानीच्या पराक्रमाची नोंद घेतली.  तिच्या पराक्रमाची गाथा ऋग्वेदात ऋचाच्यां रुपात आज ही जिवंत आहे.

उत् स्म॒ वातो वहति वासो अस्या अधिरथं यदजयत् सहस्रम् ।
रथीरभून् मुद्गलानी गविष्टौ भरे॑कृतं व्यचेदिन्द्रसेना ॥ २ ॥ 
 (ऋग्वेद १०/१०२)

प्रख्यात योद्धा  मुद्‍गल याची  पत्नी मुद्‌गलानी ही त्याच्या जवळच रथांत बसली.  वार्याने तिचा पदर उडत होता, तरी ही तिने तिथे लक्ष दिले नाही. इंद्रसेनेत रथी हो‍ऊन तिने  हजारो शत्रू सैनिकांचा पराभव केला आणि गायींना प्राप्त केले.






Saturday, February 7, 2015

इलेक्शनी- चारोळ्या


आज सकाळी दिल्लीत निवडणूक होती. आमच्या भाग उत्तम नगर भागात, जिथे नावाखेरीज काहीच उत्तम नाही., सकाळी वोट टाकून आलो.  थोडा-फार  फेर-फटका  ही मारला. अनधिकृत वस्तीतल्या गल्ली बोळ्यांत  आज जे काही खुले आम दिसत होते, त्याला काय म्हणावं....... 

(१)
प्रसाद घ्या 
तीर्थ प्या 
आटोत बसा
वोट आपला
असा विका.

(२)
नेता नोट  
मोजतात 
नोट मते 
मोजते.


(३)
गांधींच्या डोळ्यांत 
एकच सवाल?
गुलाबी नोटेवर 
फोटू का?











Sunday, February 1, 2015

म्हातारी ग मैना

लांब सडक केंसावरी 
हात फिरविला तिने 
विग  खाली  पडली. 

दर्पणात छवी पाहुनी 
जोरात ती हसली 
कवळी खाली पडली. 

उचलताना कवळी
चष्मा पडला  खाली 
दिसे केवळ अंधार.

म्हातारी ग मैना 
कर भक्तीचा शृंगार 
झाला फिका  संसार.